cZŁOwiek

Kiedy byłam dzieckiem uwielbiałam oglądać kreskówki, w których dobrzy bohaterowie walczyli z tymi złymi, którzy chcieli zniszczyć świat i ludzkość. Dziś zastanawiam się czy aby ci źli nie mieli racji, bo świat taki jaki jest obecnie, nie jest miejscem, którego byłoby mi żal. Nie do końca. Czy też zdarza wam się mieć myśli, że przydałby się nam porządny reset?

Ludzie przeszli samych siebie. Jako gatunek nie jesteśmy niczym więcej niż rakiem na zdrowej tkance świata.

Jeżeli za człowieczeństwo przyjmiemy zespół cech charakterystycznych dla naszego gatunku, to o jakich cechach możemy mówić? O empatii, szlachetności, mądrości, poszanowaniu innych? Czy może raczej o chciwości, złości, chęci panowania, obojętności? Czy jako ludzkość potrafimy stworzyć cywilizację nie krzywdząc przy tym innych?

Przyzwyczailiśmy się do cierpienia zadawanego zwierzętom tak bardzo, że już go nie zauważamy. A może nie chcemy zauważać. Bo prawie wszystko w dzisiejszym świecie jest naznaczone ludzkim okrucieństwem. Taka jest nasza normalność, w której nie zastanawiamy się, czy to, z czego akurat korzystamy, nie zostało okupione czyimś bólem.

Cierpienie zwierząt wdarło się w naszą codzienność tak głęboko, że zaczęliśmy traktować je jako coś normalnego.

Naszą normalnością stało się obojętne mijanie rzeźni, gdzie na wystawach leżą poćwiartowane zwierzęce trupy. Bezpańskie psy i koty zabija się, kiedy jest ich za dużo, bo przeszkadzają. Niektórzy lubią pobiegać sobie po lesie i strzelać do zwierząt dla czystej zabawy. To też jest normalne. Zwierzęta hodowane są po to, aby zdzierać z nich skórę, choć przecież dzisiaj spokojnie możemy obejść się bez futer. Zresztą owijamy się w zwierzęce szczątki od stóp do głów i to jest ok, ale obrzydzeniem napawa nas znalezienie włosa w zupie.

Każdy wie, że jedwab produkują jedwabniki, jednak nie każdy zdaje sobie sprawę z tego, że kokony z żywymi poczwarkami wrzucane są do wrzątku. Jedwab to nic innego jak luksusowa tkanina z gotowanych żywcem owadów.

W naszym kręgu kulturowym od wieków przyzwyczaja się ludzi do tego, że inne istoty nie mają większego znaczenia.

Czy znieczulica to cena postępu?

Kolebka naszej cywilizacji, od Arystotelesa i jego hierarchii bytów, poprzez Tomasza z Akwinu, aż do Kanta, zasadzała się na asymetrycznej relacji człowiek-zwierzę lub człowiek-ziemia. Nawet jeśli zwierzetom przypisywano zdolność odczuwania, to sankcjonowano ich cierpienie, jeżeli tylko miało się jakoś przyczynić do polepszenia bytu ludzkiego.

W XVII wieku Kartezjusz wyłuskał koncepcję zwierzęcia-maszyny, która przyczyniła się do postępu, ale jednocześnie obniżyła moralną poprzeczkę. Kartezjusz był dupkiem.

Choć przed wiekami zajmowano się problemem relacji ludzi i zwierząt (warto wspomnieć choćby o Pitagorasie, który propagował wegetarianizm), to myśl zachodnia przesiąknięta była i tak podejściem, w którym zwierzęta nie posiadają żadnej wartości poza tą, w jaki sposób mogą być wykorzystane przez człowieka. Pierwsze prawa chroniące zwierzęta w naszej kulturze powstały w XVII wieku, kiedy zaczęto zauważać, że zwierzęta też odczuwają cierpienie. Wiele z głosów sprzeciwiających się okrucieństwu wobec zwierząt, powodowane były jednak troską o wpływ ich złego traktowania na samego człowieka. Dopiero w latach sześćdziesiątych XX wieku zaczęły podnosić się głosy domagające się szacunku dla innych gatunków. W tym samym czasie też rozpowszechnił się chów przemysłowy. Czyli nie dotarliśmy nigdzie.

W jakim momencie jesteśmy teraz? Nasza wyjątkowość zasadza się na posiadaniu wyobraźni, ale często w ogóle z niej nie korzystamy. Wystarczy rozejrzeć się i zobaczyć, co zrobiliśmy ze światem. Dziś rozumiemy rzeczywistość na tyle, że okrucieństwa nie możemy tłumaczyć potrzebą postępu, ani filozofiami zasadzonymi na antropocentryźmie. To się po prostu nie sprawdza. Jeżeli chcemy nadal rozwijać się, jako gatunek i jako cywilizacja, być może potrzebujemy przedefiniowania naszego człowieczeństwa. Być może potrzeba nam inkorporacji jakiś ponadczasowych wartości – współczucia, miłośći i szacunku. Chyba, że jako ludzie nie jesteśmy do tego zdolni. W takim wypadku nie pozostaje nic innego, jak kibicowanie tym złym z kreskówek.

Photo by sergio souza on Unsplash